Strona 2 z 2
3. Pobieranie próbek do analizy.
Prawidłowo pobrane próbki dobrze reprezentującej badany materiał stanowi w decydujący sposób o wynikach analizy. Cały wkład pracy, jakiego wymaga wykonanie często skomplikowanej analizy, idzie na marne, jeżeli próbka, której analizę wykonano nie reprezentuje we właściwy sposób całej partii materiału.
3.1. Ogólne zasady pobierania próbek.
Cała ilość materiału, którą należy ocenić na podstawie analizy, nazywa się partią materiału.
Z partii materiału pobiera się próbkę ogólną w ilości rzędu promila partii. Próbkę ogólną stanowi szereg próbek pierwotnych, tj. zaczerpnięć próbnika, czerpaka z wielu miejsc partii. Miejsca partii, z których pobiera się próbki pierwotne, wybiera się losowo, aby uniknąć mimowolnego wyboru lepszego lub gorszego materiału do analizy. Materiał do próbek pobieramy nie tylko z wierzchniej warstwy, ale również z warstw materiału położonego głębiej.
Próbkę ogólną otrzymujemy poprzez przemieszanie próbek pierwotnych i po jej zmniejszeniu otrzymuje się średnią próbkę laboratoryjną, którą natychmiast należy hermetycznie opakować, aby nie zmieniła zawartości wilgoci lub nie uległa innym wpływom atmosfery. Średnia próbka laboratoryjna powinna być pobrana w takiej ilości, aby można było z niej przygotować 3 porcje, opakowane osobno.
4. Ocena wyników analizy.
4.1. Dokładność, precyzja, czułość.
Wyniki analizy próbki odpowiadają prawdziwej zawartości oznaczanego składnika tylko w pewnym przybliżeniu. Oczywiście należy dążyć do opracowywania i stosowania takich metod, aby błąd analizy był możliwie najmniejszy, a wyniki najbardziej zbliżone do zawartości rzeczywistej.
Rozpatrując pod tym kątem widzenia metody analityczne i otrzymywane za ich pomocą wyniki analiz wprowadzono wiele pojęć stanowiących kryteria oceny tych metod. Są to pojęcia dokładności, precyzji, wykrywalności, oznaczalności i czułości metody analitycznej.
4.1.1. Dokładność i precyzja metody.
W celu określenia dokładności i precyzji metody rozpatrzymy wyniki uzyskane przy zastosowaniu czterech metod analitycznych, za pomocą, których wykonano wielokrotne oznaczenie tego samego składnika w tej samej próbce badanego materiału.
Metoda dokładna, to taka metoda, która daje wyniki bliskie wartości prawdziwej.
Wielkość rozrzutu wyników charakteryzuje precyzję metody.
Dokładność i precyzja nie zawsze idą z sobą w parze.
Mając do wyboru metodę o dużej precyzji, lecz niedokładną i metodę dokładną, lecz o małej precyzji, zwykle w praktyce analitycznej wybiera się, szczególnie w analizie seryjnej, metodę pierwszą, mniej dokładną, ale o dużej precyzji. Postępowanie w tym przypadku jest zawsze następujące - ustala się wielkość błędu systematycznego i wprowadza odpowiednią poprawkę, której uwzględnienie daje z dużym prawdopodobieństwem, nawet przy małej liczbie wyników, wynik bliski wartości rzeczywistej.
Dokładność, jaką wykazują wyniki analiz, jest suma wszystkich popełnionych w trakcie analizy błędów. Zdarza się przy tym, że błędy sumują się w jednym kierunku i dokładność wyników maleje. Może natomiast zajść taki przypadek, że błędy kompensują się wzajemnie i uzyskuje się wynik dokładny. Dlatego prawidłowe opracowanie metody analitycznej polega m.in. na przeanalizowaniu, pod względem popełnianych błędów, poszczególnych etapów postępowania analitycznego, aby było wiadomo, jak się one sumują lub kompensują.
4.2. Czułość metody.
Z pojęciami dokładności i precyzji jest związane pojecie czułości metody.
Czułością metody nazywa się najmniejszą różnicę w wynikach, jaką można określić za pomocą danej metody. Jest to, zatem wielkość związana przede wszystkim z przyrządem pomiarowym, z którego odczytuje się wyniki pomiaru.
Czułością metody nazywa się najmniejszą różnicę w wynikach, jaką można określić za pomocą danej metody. Jest to, zatem wielkość związana przede wszystkim z przyrządem pomiarowym, z którego odczytuje się wyniki pomiaru
4.3. Wykrywalność i oznaczalność.
Wykrywalność dotyczy najmniejszego stężenia granicznego lub ilości wykrywanego składnika.
Oznaczalność określa najmniejsze stężenie składnika możliwe do oznaczenia daną metodą.
Metoda czułą nazywamy, więc metodę o dużej oznaczalności.
4.4. Błędy w analizie ilościowej.
Otrzymany w rezultacie przeprowadzonej analizy wynik różni się zwykle od prawdziwej zawartości oznaczanego składnika o wielkość zwaną błędem wyniku.
4.4.1. Błędy przypadkowe i systematyczne.
Błędy przypadkowe są to błędy różne, co do znaku, których przyczynę trudno ustalić. Są to często błędy związane z nieprawidłowym wykonywaniem analizy, błędy osobiste wykonawcy. Wyniki obarczone wyłącznie błędami przypadkowymi oscylują wokół wartości rzeczywistej i średnia arytmetyczna z nich jest bliska wartości prawdziwej.
Błędy systematyczne wynikają z większości podanych na wstępie przyczyn. Błędy systematyczne Są w większości tego samego znaku. Średnia arytmetyczna wyników obarczonych błędem systematycznym różni się od wartości prawdziwej. Tu stosuje się poprawkę, która eliminuje błąd systematyczny.
